استانبول/ خبرگزاری آناتولی

دکتر سرحد ارکمن، عضوی هیات علمی و استاد دانشگاه رشته روابط بین الملل دانشگاه آهی اورن کرشهیر و مدیر میز خاورمیانه و آفریقای انیستیتوی قرن بیستم ترکیه در تحلیل عملیات 25 آوریل 2017 نیروهای مسلح کشور برای انهدام مواضع گروه تروریستی پ.ک.ک در سنجار(شنگال) عراق، آن را از لحاظ ایجاد توازن سیاسی و راهبردی منطقه با اهمیت دانست.

متن کامل این مقاله تحلیلی به این شرح است:

یکی از دلایل اصلی این حمله استفاده گروه تروریستی پ.ک.ک از این منطقه برای اقدامات تروریستی در داخل ترکیه اعلام شد. به احتمال زیاد این تنها یکی از دلایل آن است. در یک تحلیل عمیق می توان به راحتی به این اصل دست یافت که این نمی تواند به تنهایی عامل اصلی باشد.

- مبارزه با تروریسم و عملیات برون مرزی

گروه های تروریستی در مناطق مختلف، قادر به سازمان یابی در کشورهای غیرهدف خود هستند. این سازمان یابی، تنها در کشورهای هم مرز صورت نمی گیرد، بلکه آنها در هر کجا که دارای فضای مناسب باشد، به فعالیت های مالی، آموزشی، اخذ مشروعیت بین المللی و جذب نیرو ادامه می دهند. از این طریق اگر در کشور هدف خود دچارتضعیف هم شوند، از طریق ریشه های خود در کشورهای دیگر از موجودیت خود حفاظت می کنند.

به این دلیل مبارزه با تروریسم، فرآیندی نیست که تنها با داخل کشور محدود شود و خاتمه یابد. در این راستا، شکل و نحوه مبارزه می تواند متغیر باشد. برای مثال برخی عملیات برون مرزی دارای ابعاد مختلفی چون نظامی، اطلاعاتی، مالی و دیپلماتیک هستند. این شیوه از مبارزه با تروریسم توسعه یافته، در هر یک از ابعاد آن، جزئی از یک روند جامع و سازمان یافته است و پیشبرد این عملیات با برنامه ریزی های دقیق انجام می شود.

مبارزه برون مرزی ترکیه با گروه تروریستی پ.ک.ک در عراق و سوریه در جایگاهی که حائز تمامی این ابعاد است، قرار دارد. بدیهی است که گروه تروریستی پ.ک.ک با استفاده از فرصت های ناشی از ساختار بین المللی، تحولات منطقه و ساختار سیاسی داخلی کشورهای مذکور به امکانات مالی، تحصیلی و جذب نیرو و داشتن پایگاه دست یافته است. این گروه با سوءاستفاده از تحولات سوریه در پی اخذ «مشروعیت بین المللی» است. به همین دلیل عملیات برون مرزی ترکیه وقتی که با ابعاد مختلف امنیتی به جای یک امر ضروری نظامی ارزیابی شود، قابل درک خواهد بود.

- ارزیابی عملیات سنجار

مبارزه با تروریسم در داخل ترکیه به سرعت ادامه دارد. این عملیات که در اواخر سال 2015 در برخی از مراکز شهر و شهرستان ها ادامه داشت، در نیمه دوم سال گذشته به حومه های این شهرها منتقل شد. همان طور که انتظار می رفت با فرارسیدن فصل بهار تحرکات عملیات تشدید شوند. تحولات اخیر نشان می دهد که این پیش بینی تحقق یافته است.

از سوی دیگر، شاخه های گروه تروریستی پ.ک.ک در سوریه و عراق نیز برای جبران خسارات و تلفات خود در ترکیه تلاش می کنند. هرچند میزان تلفات نیروهای امنیتی ترکیه به وسیله عملیات های پهبادی بدون سرنشین به حداقل رسیده است، تلاش های عناصر گروه تروریستی برای نفوذ به داخل کشور در راستای انجام حملات تروریستی نباید نادیده گرفته شوند.

علاوه بر این، کشته شدن تروریست ها تنها راه مبارزه با آن ها محسوب نمی شود. وقتی که به اقدامات این گروه تروریستی در زمینه های مالی، تسلیحاتی و به ویژه اخذ مشروعیت توجه شود؛ تلاش های این گروه تروریستی برای استفاده از نقاط خاکستری عراق و سوریه به چشم می خورد.

- عملیات اخیر چرا مهم و ضروری است؟

دلیل نخست را می توان از لحاظ فنی و راهبردی چنین شرح داد؛ مدت طولانی است که در عملیات ضد تروریستی نیروهای امنیتی در داخل کشور، کشف و ضبظ مقادیر زیادی تسلیحات و مهماتی که این گروه تروریستی از عراق و سوریه به دست آورده است، مشاهده می شود.

این سیسله عملیات همچنین نشان می دهند که این مهمات از مناطق تحت کنترل ی.پ.گ در مرز ترکیه و سوریه وارد کشور می شود. اگر با یک دیدگاه گسترده تر نگاه شود پ.ک.ک به منظور استحکام موقعیت خود در مثلث ترکیه، عراق و سوریه این منطقه را تبدیل به مرکز تداراکات و لجستیکی خود کرده است. به همین دلیل موفقیت مبارزه ترکیه با گروه تروریستی در خاک عراق میسر نخواهد شد.

طی هفته های اخیر شمار حملات هوایی نیروهای مسلح کشور به مواضع پ.ک.ک در مناطق سینات-هفتانین، متینا، گارا، قندیل، آواشین باسیان، زاپ - خارکوک زیاد شده بود، اما محدود شدن مبارزه با پ.ک.ک تنها از طرق افزایش فشار نظامی، نمی تواند موجب کسب نتیجه شود.

بنابراین احتمالا حمله به مواضع گروه تروریسی پ.ک.ک که پیشتر مورد هدف قرار نگرفته بود، می تواند در روند تأمین امنیت ارزیابی شده باشد. البته با توجه به این که مواضع مذکور در داخل سوریه و عراق قرار دارند، ارزیابی این عملیات نه در دایره تأمین امنیت، بلکه می بایست در چارچوب عواقب سیاسی و دیپلماتیکی آن ارزیابی شود.

در باره دلیل دوم این عملیات نیز می توان به مبدل شدن پ.ک.ک به یک بازیگر راهبردی در شمال سوریه و سنجار اشاره کرد. این یک واقعیت است که همکاری پ.ک.ک با آمریکا به عنوان یکی از اعضای ائتلاف بین المللی ضد داعش، منافع ارزنده ای برای این گروه تروریستی به ارمغان آورد.

هر چند که به رغم وجود گروه تروریستی پ.ک.ک در لیست تروریستی آمریکا، ادعای این کشورمبنی بر همکاری آن با ی.پ.گ به جای پ.ک.ک نمی تواند کارشناسان آشنا با وضعیت منطقه را قانع کند. پ.ک.ک همکاری ی.پ.گ با آمریکا را برای خود یک سپر محافظ راهبردی می بیند. در اصل این نگرش تا حدودی صحت دارد، اما حمله روز گذشته نشان داد که این سپر محافظ به چه میزان شکنندگی دارد.

همان طور که در رسانه ها دیده می شود، روسیه و آمریکا از وقوع این حمله باخبر شده بودند و واشنگتن هیچ اعتراضی به این امر نداشت، اما اعلام کرد که آن را تأیید نمی کند. نکته مهم این است که ترکیه با این حمله نشان داد که هرگز به گروه تروریستی پ.ک.ک در سوریه و عراق اجازه اقدامات خودسرانه نخواهد داد. این عملیات در واقع یک پیام سیاسی بالفعل، با استفاده از شیوه های نظامی بود. تحولات اخیر نیز خبر دهنده ادامه این نوع عملیات هستند.